Türkiye’de her gün milyonlarca kişinin dinlediği radyo programları yüksek lisans tezine konu oldu.
Yaşar Üniversitesi Medya Merkezi Radyo Program Yapımcısı Turgut Onarır, yaptığı araştırmada ülkemizde ulusal radyolarda yayınlanan popüler eğlence programlarını inceledi. Dikkat çeken araştırmada sunucuların en çok diksiyon ve dil bilgisi hataları tespit edildi.
Turgut Onarır, “Türkiye’de Ulusal Yayın Yapan Radyolarda Diksiyon ve Fonetik: Eğlence Programları” başlıklı yüksek lisans tezi kapsamında özel ve devlet radyolarında yayınlanan eğlence programlarını inceledi. Programlarda sunucuların konuşma süreleri içinde yaptığı hataları teker teker tespit eden Onarır, “Araştırmamda hem radyo sektöründe çalışan kişilerin hem de dinleyicilerin dikkatini çekerek fayda sağlamayı amaçladım. Bu bağlamda en çok dinlenen radyo programlarını seçtim ve yaptığım incelemeler sonucunda oldukça fazla sayıda konuşma hatası yapıldığını tespit ettim. Söyleyiş yanlışları, radyo programlarında sıkça rastlanan yanlışlardan. Bunlar, dikkatsizlik, bilgisizlik veya çabuk konuşmaktan kaynaklanan hatalar. Programın amacı ne olursa olsun hatalı söyleyişlerin, dinleyiciler üzerinde olumsuz söyleme alışkanlıklarına neden olabileceği bilinmeli ve bu nedenle daha sorumlu davranılmalı” dedi.
Araştırmadan bazı sonuçlar
Tez kapsamında hafta içi 5 gün boyunca toplam 3 bin 250 dakikalık sunucu konuşmalarındaki hatalı söyleyişleri tespit eden Turgut Onarır, kaba söz kullanımında özel ve devlet radyoları arasındaki farka dikkat çekti. Bazı programlarda ‘proğsör’, ‘toktor’, ‘zabah’ şeklindeki telaffuz hatalarının sıklıkla yapıldığını belirten Onarır’ın tespit ettiği söyleyiş ve dil bilgisi hatalarından bazıları şöyle:
-Sabah ve akşam yayınlanan programlar kıyaslandığında toplam 4 bin 720 hatanın 2 bin 778’i sabah programlarında, bin 942’si ise akşam programlarında yapıldı.
-Ses düşmesi türüne örnek olarak sunucuların gitcez, bincez, başlatcam, hakkaten, almışınız, kurtarıyom, dakka gibi söyleyişleri tespit edildi.
-Bir sunucunun sıklıkla “k” seslerini “g” olarak söylediği ve gaynasın, güççük, gapı, gadın gibi telaffuzlarının olduğu duyuldu. Ayrıca proğsör, toktor, zabah, pilan, haşofman, büğrek ve alektürük gibi ses değişimine ve ses fazlalığına bağlı telaffuz hatalarının sıkça yapıldığı tespit edildi.
-Programlarda sunucuların ‘r’ sesini düşürerek diyosun, geliyo, oluyo ve satıyo gibi hatalı söyleyişlere sıklıkla yer verdiği tespit edildi.
-Sunucuların konuşmalarında sürekli olarak eee, emm, aaa, ııı, ööö, yaa, yani gibi kulak tırmalayıcı ses ve kelimelere başvurduğu gözlendi.
-Özel radyolarda ve devlet radyosunda yayınlanan eğlence programlarında toplam 78 defa kaba söz kullanıldığı tespit edildi. Kaba sözlerin 77’si özel radyolarda duyuldu. Devlet radyosunda ise hatalı kullanım sayısının yalnızca bir olduğu tespit edildi.
