Konya’da 13 yıldır arkeolojik kazı çalışmalarının devam ettiği Boncuklu Höyük’ün turizme kazandırılması için çalışmalar devam ediyor. Boncuklu Höyük yerleşim yerinde elde edilen kalıntılar doğrultusunda bu bölgenin, UNESCO tarafından Dünya Miras Listesine alınan ve insanlık tarihinin ilk yerleşim yerlerinden birisi olduğu varsayılan Çatalhöyük’ün atası olduğu düşünülüyor.
Konya’nın merkez Karatay ilçesi Hayıroğlu Mahallesinde bulunan Boncuklu Höyük, insanlık tarihine ışık tutuyor. Bölgede 2006 yılından itibaren yapılan arkeolojik kazı çalışmalarında, bu bölgenin Çatalhöyük’ten yaklaşık bin yıl daha eski bir yerleşim yeri olduğuna dair bulgular ortaya çıkmaya devam ediyor. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda o döneme ait olduğu düşünülen mezarlar, hayvan kafatasları, insanların sosyal hayatlarında kullandıkları bazı malzemeler gün ışığına çıktı.
“Çiftçiliğin en uzun hikayesine burada tanık oluyoruz”
Kazı çalışmaları hakkında bilgi veren Liverpool Üniversitesi Arkeoloji Bölümünden Prof. Dr. Douglas Baird, Boncuklu Höyük’te çalışmalarının sebebinin, Orta Anadolu’daki en eski köy yerleşimlerinin ve çiftçilik toplumlarının kökenini araştırmak ve gelişimlerini belirlemek olduğunu söyledi. Prof. Dr. Baird, “Hala devam ettiği gibi 10 bin yıl öncesinde de tarım Konya Ovasında devam ediyor. Çiftçiliğin en uzun hikayesine burada tanık oluyoruz. Aynı zamanda yemek pişirme ve çeşitli sosyal aktivitelerin bir parçası olarak tabii burada da çeşitli ihtiyaçlarını gördükleri tuvalet alanlarını tespit ettik. Tabii bunların analizlerini yaparak bölgenin geçmişini, insanların sağlıklarına kadar giden bir şey de bilgi sahibi olabiliyoruz” dedi.
Boncuklu Höyük’te yaşamış olan toplumların Avrupa’ya ve özelikle Güney Avrupa’ya yayıldıklarının izlerini tespit ettiklerini belirten Prof. Dr. Baird, “Bunu yaparken sadece buradaki delilleri değil aynı zamanda Avrupa’daki meslektaşlarımızın da yapmış olduğu DNA çalışmalarıyla karşılaştırmalar yaparak Boncuklu’daki bireylerle olan akrabalık ilişkilerini ortaya çıkarmaya çalışıyoruz. Son dönemde yaptığımız çalışmalarda bunları açık bir şekilde ortaya koyduk. Orta Anadolu’nun, Avrupa’ya tarım toplumlarının yayılmasında önemli bir bölge olduğunu söyleyebiliyoruz” şeklinde konuştu.
“Çatalhöyük’ün atası olduğunu söylemekte çekince görmüyoruz”
Bulunan kalıntıların doğrultusunda Boncuklu Höyük’te yaklaşık 50 ile 100 insanın yaşadığını tahmin ettiklerini kaydeden Prof. Dr. Baird, “Arkeolojik verilerle çalışmaların ışığı altında Çatalhöyük’ten bin yıl daha eski olduğunu söylüyoruz Boncuklu’nun. Fakat kazılardan elde ettiğimiz bilgiler bize bazı uygulamaların özellikle mimari ve yerleşim dinamikleri ile ilgili olan bazı uygulamalar neticesinde Çatalhöyük’ün direkt atası olabileceğini gösteriyor. Çünkü buradaki mimaride biraz sonra size geleneksel evleri gösterirken anlatacağım ama burada da söyleyeyim. Evlerin kirli ve temiz ayrılması, tabanlara gömülerin yapılması, boğa kafataslarının ya da diğer hayvanların kafataslarının duvarlara apike edilmesinin ilk örnekleri Boncuklu’da gözüküyor ve bin yıl sonra Çatalhöyük’te devam ettiğini görüyoruz. Bu nedenle Çatalhöyük’ün atası olduğunu söylemekte çekince görmüyoruz Boncuklu’daki insanların. Çok miktarda boncuk çıkıyor kazıdan. Özellikle yağmurlu bir dönemde höyüğün üzerinde kendiniz bile gözlerinizle görebilirsiniz boncukları. Taş, kemik ve deniz kabuklularından yapılıyor” ifadelerini kullandı.
Prof. Dr. Baird, 13 yıldır devam eden arkeolojik kazıların, 2 yıl daha süreceğini ve 2021 yılında sonlandırılıp elde edilen bulguların analizinin yapılacağını söyledi. Prof. Dr. Baird, Boncuklu Höyük’te arkeolojik kazı dışında, ziyaretçi merkezi içine konulan Türkçe ve İngilizce bilgi panolarıyla da gelen ziyaretçileri bilgilendirmeyi amaçladıklarını vurguladı.
“En eski tahıl izleri günümüzden 10 bin 300 yıl öncesine aittir”
Çatalhöyük’ten farklı olarak Boncuklu Höyük’te koyunların evcilleştirildiğine dair bir takım izler tespit ettiklerini ifade eden Queensland Üniversitesinden Doç. Dr. Andrew Fairbairn ise, “Bunları kemikler üzerinde yaptığımız kimyasal analizlerle buluyoruz. Sabit izotop analizleri ile tespit edebiliyoruz. Burada çok düşük düzeyde bir hayvancılık yani sürü otlatıcılığı ve çok da düşük düzeyde bitki yetiştiriciliği yönelik izleri tespit etmiş bulunmaktayız. Bugüne kadar Boncuklu’nun kazılarında bulmuş olduğumuz en eski tohum, en eski tahıl izleri günümüzden 10 bin 300 yıl öncesine aittir. Şu andaki örnekler o dönemki eski tahılların günümüzdeki örnekleridir. Yani biz bunları bulmadık, ifade etmekte fayda var, yanlış anlaşılma olmasın. Bunlar bizim geçmişte yani 10 bin 300 yıl öncesinde bulduğumuz eski tohum örneklerinin benzerleri. Günümüzde de Anadolu’nun çeşitli yerlerinde de mevcut. Bunları biz neden poşetin için duruyor diye merak edebilirsiniz. Biz bunları ziyaretçi merkezimizin yanındaki alana ekerek o dönemki neolitik bir bahçenin ya da neolitik bir tarlanın bir benzerini yapmak istiyoruz” diye konuştu.
"Boncuklu Höyük’ün Konya’ya, Karatay’a yeni bir turizm destinasyonu olarak kazandırılması için el birliğiyle çalışmalarımızı yürütüyoruz"
İlçedeki en eski tarihi mekanda bulunduklarını söyleyen Karatay Belediye Başkanı Hasan Kılca da, “Burada belediye olarak bizlerde, bu tarihi yapının daha iyi gezilebilmesi, daha iyi algılanabilmesi için özelikle buranın yolunun yapılması, çevre düzenlenmesinin yapılması, buradaki karşılama merkezinin yeniden gözden geçirilip yapılması, burada kazı yapılan alanların üstünün kapatılmasıyla ile ilgili ciddi çalışmalarımız, projelerimiz var. Birlikte inşallah buranın Konya’mıza, Karatay’ımıza yeni bir turizm destinasyonu olarak kazandırılması için el birliğiyle çalışmalarımızı yürütüyoruz” ifadelerine yer verdi.
Konya İl Kültür Turizm Müdürü Abdüssettar Yarar ise Boncuklu Höyük’ün ilerleyen yıllarında yıldızı parlayan bir turizm alanı olacağını söyledi.