Zonguldak’ın Devrek ilçesinde “Kızılcık” ağacından yapılan, asaletin simgesi olarak kabul edilen Devrek Bastonu, adeta dünyaya ün salmasına rağmen teknolojiye direniyor. Sağlamlığı ve süslemeleriyle dikkat çeken Devrek Bastonu, fabrikasyon bastonlara karşı mücadelesini sürdürüyor.
Devrek ilçesinde ’asaletin simgesi’ olarak kabul edilen dünyaca ünlü Devrek Bastonu, ustaların elinde hayat buluyor. Kızılcık ağacından yapılan Devrek Bastonu, sağlamlığıyla da büyük ilgi görüyor. 50 liradan başlayan baston fiyatları yüksek fiyatlara da kadar yükselebiliyor. Motif ve desenlerle süslenen dünyaca ünlü Devrek Bastonu, dönemin ABD Başkanı Barack Obama’nın yanı sıra yerli ve yabancı devlet büyükleri ve sanatçılara da hediye edildi. Baston Ustası ve usta öğreticisi Fuat Kulaltmış, “87 yılından bu yana bu mesleği yapıyorum. İlk okul bittiğinde meslek hayatını öğrensin altın bileziği olsun derlerdi ya önceden bende o şekilde başladım. Rahmetli Müntela Çelebi ustamızın yanında çalışmaya başladım. En son Gençlik Spor Bakanımıza, MHP Lideri Devlet Bahçeli, Mesut Özil için bir tane yaptım” diye konuştu.
“İnsanlar bastondan çekiniyor”
İnsanlar bastonun yaşlılığı çağrıştırdığı için çekindiğini ifade eden Baston Ustası ve usta öğreticisi Fuat Kulaltmış, “İnsanlar bastonu yaşlılığı çağrıştırdığı için çekiniyor, utanıyorlar ama bastonu bir kişiye hediye etmek hem asaletin simgesi hem de uzun ömür dilemek için verilen en güzel hediye” dedi.
“Baston teknolojiye direniyor”
Bastonun el emeğinden uzaklaşıp modellerin makinalarda açıldığını ifade ederek “Bakanlığımızın yok olan el sanatları listesindeyiz. Vergi muafiyetimiz var eskisi gibi çırak yetişmiyor. Bizde teknoloji ile mücadele etmeye çalışıyoruz. Modeller makinalarda açılıyor çok fazla el emeği yok. Biz genel olarak elde yapıyoruz. İnsanlar buraya geldiğinde bu işin nasıl yapıldığını görerek almaları daha iyi oluyor. Normal bir bastonu yapmamız verniklemesi ve boyaması ile birlikte 3 gün daha kapsamlı bir baston olursa bir hafta 10 güne kadar yapımı sürebiliyor. Osmanlıdan günümüze gelen nadir el sanatlarından bir tanesi burada en çok Gençlik Spor Bakanlığımız çok fazla önem veriyor. Vatandaşlarımızın da kendilerince bizlere destek olurlarsa çok seviniriz” şeklinde konuştu.
Motiflerle, figürlerle süsleniyor
Osmanlı Bey ve paşalarının da soyluluk ve güç simgesi olarak baston kullandıkları bilinen Devrek bastonu, en eski yazılı belge olarak 1833 tarihli Kastamonu Salnamesi gösterilir. Devrek’te baston yapım geleneği sürüyor. Birbirinden güzel örneklerle baston yapımı özel ve gözde bir meslek haline gelirken son zamanlarda fabrikasyon üretimlere direniyor. Devrekli ustaların el emeği ile oluşturduğu bastonlar onların göz nurunu, zevkini simgelediği gibi sanat ile zanaatı da bir arada gözler önüne seriyor. Öncelikle esnek bir ağaç olan kızılcık ağacı kesilir, Aralık ve Şubat aylarında suyu çekilen kızılcığın dalları ayıklanıyor ve elde edilen parçalar bir yıl bekletiliyor. Ardından testere ile üzerinde yivler açılıyor, eğe yardımı ile sistire, zımpara işlemleri yapılarak desen ve figürler ortaya çıkarılıyor. Devrek bastonunun gövdesi kızılcık, sapı ise ceviz ağacından yapılıyor. Devrek bastonunun boyası kezzapla, desen ve motifleri çini mürekkebi ve dağlama yöntemi ile işleniyor.
Bazı baston ustaları, sipariş üzerine gümüş ve sedef gibi kıymetli taşlar işleyerek çok özel ve değerli bastonlar da üretiyor. Bu bastonlarda en önemli motif olarak birbirine dolanmış iki yılan motifi görülür ve sık sık uygulanıyor. Bu çift yılan motifli baston yapımının Ali Ziya Salman’ın önerisi olduğu belirtiliyor. Bastonun boyama işlemi yapılırken kusurlu yerler dolgu verniği ile düzeltiyor. Ustalar, Devrek Bastonu üzerinde çok değişik türlerde motif işlemesi yapılabildiğini belirtiyor. Çoğunlukla ceviz ağacından yapılmış saplarda sedef, gümüş bağa, dağ keçisi ayağı, kemik ve değerli taşlar kullanılıyor. Ördek bacağı, yılan başı, atmaca, karaca ve at başına saplarda yer veriliyor.
