Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev, Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Gayri Resmi Zirvesi’ne katıldı.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev, korona virüs (Covid-19) salgını nedeniyle video konferans yöntemiyle düzenlenen Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Gayri Resmi Zirvesine katıldı. Salgının sona ermesinin ardından yüz yüze görüşme umudunu ifade etti. Katılımcıların Nevruz Bayramını kutlayan Tokayev, "Bu toplantıyı hepimiz için kutsal sayılan Türkistan’da yapmayı planlamıştık. Ancak salgınla ilgili durumdan dolayı zirveyi video konferans yöntemiyle düzenlemeye karar verdik. Umarım salgından sonra daha önceleri olduğu gibi yüz yüze görüşürüz. Bu vesileyle, hepinizin Nevruz bayramınızı bir kez daha tebrik ediyorum. Bu bayram, tüm Türk halklarının özel bir bayramıdır. Kardeş ülkelere baht ve bereket diliyorum" ifadelerini kullandı.
Türkistan özlenen ata yurt
Cumhurbaşkanı Tokayev, Türkistan’ın tüm Türk halkları için kutsal bir mekan, saygın baba ocağı ve özlenen ata yurt olduğunu kaydetti. Atalarımızın burada Hoca Ahmet Yesevi’den din eğitimi aldığına dikkat çeken Tokayev, onun öğretisinin temelinde gelişen Türk-İslam kültürünün dünyaya yayıldığını ve Türklerin Küçük Asya Anadolu’ya göç ettiklerinde bu değerlerin, köklerimizi korumamızı sağlayarak, birliğimizi sürdürmemizin temeli olduğunu belirtti.
"Amacımız, Türk Dünyası’nı 21. yüzyılın en önemli ekonomik merkezlerinden biri haline getirmektir"
Zirve’de Türk dünyasının önemine ve amaçlarına değinen Tokayev, “Amacımız, Türk dünyasını 21. yüzyılın en önemli ekonomik, kültürel ve insani merkezlerinden biri haline getirmektir. Türk medeniyetinin canlanmasını öncelikle Yesevi mirasının ve kutsal Türkistan’ın dünyaya tanıtılmasıyla başlatmamız gerekiyor. Bu nedenle bugünkü zirveye Türk Dünyası’nın Manevi Başkenti Türkistan başlığını verdik” dedi.
Tokayev, Türkistan şehrinin Kazakistan’ın kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in girişimiyle yeniden inşa edildiğini ve yeni bir imaja kavuştuğunu ifade etti.
"Salgını durdurmanın ana yolu, tüm vatandaşlara aşı sağlamaktır"
Tüm dünyanın eşi görülmemiş zorluklarla karşı karşıya olduğu bu zor zamanlarda bile Türk dili konuşan ülkeler arasındaki işbirliğinin duraksamadığını vurgulayan Cumhurbaşkanı Tokayev, bu zor zamanlarda bahsi geçen ülkelerle ilişkilere yeni bir ivme kazandırmak için birlikte çalışma ihtiyacına dikkat çekti. Bu çerçevede çeşitli konularda görüşlerini paylaşan Tokayev, "Salgını durdurmanın ana yolu, tüm vatandaşlara aşı sağlamaktır. Bu bağlamda, Türk dili konuşan ülkelerin, ortak çıkar doğrultusunda deneyimlerini paylaşarak birbirlerini desteklemeleri gerekmektedir" ifadelerini kullandı.
Birleşmiş Milletler potansiyelini gösteremedi
Tokayev, uluslararası toplumun salgına karşı mücadelede birlikte hareket edemediğini ve büyük güçler arasında yaşanan görüş ayrılığı nedeniyle Covid-19 aşı çatışması yaşandığını belirtti. Birleşmiş Milletler’in (BM) böylesine zor bir durumda potansiyelini gösteremediğini ifade eden Tokayev, bu dönemde sağlık ve biyolojik güvenliğin öneminin arttığının altını çizdi. Tokayev, "Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 75. oturumunda Kazakistan, Uluslararası Biyolojik Güvenlik Ajansı’nın kurulmasını önerdiği malumdur. Bu yeni öneriyi destekleyeceğinizi düşünüyorum. Hiç şüphesiz böyle bir ajans gelecekte biyolojik tehditleri önlemeye ve tehlikeli hastalıklar hakkında bilgi alışverişinde bulunmaya olanak sağlayacaktır” dedi.
"Salgın, benzeri görülmemiş bir ekonomik krize yol açtı"
Covid-19 salgınının daha önce benzeri görülmemiş bir ekonomik krize neden olduğunu ifade eden Tokayev, "Salgın, benzeri görülmemiş bir ekonomik krize yol açtı. Salgın sonucu karşılıklı ticaret hacmi azaldı. Net olarak ifade edecek olursak, geçen yıl Kazakistan ile Türk Konseyi üye ülkeleri arasındaki ticaret hacmi yaklaşık 7 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu, salgın öncesine duruma göre yüzde 11,2 daha azdır" ifadelerini kaydetti.
"Türk ülkelerinin ortak Özel Ekonomik Bölgesi’ni oluşturmasını öneriyorum"
Kazakistan’ın temel hedefine değinerek Türk ülkelerinin ortak bir ekonomi bölgesi oluşturmasını öneren Cumhurbaşkanı Tokayev, "Ülkelerimizin temel hedeflerinden biri ticareti artırmaktır. Bu bağlamda önemli ulaştırma hatlarının kesiştiği noktada yer alan Türkistan, büyük yatırım ve ticaret ve ekonomik imkânlara sahiptir. Onun önemli doğal kaynakları, insan sermayesi ve turizm potansiyelini dikkate alarak, Türkistan bölgesinde Türk ülkelerinin ortak Özel Ekonomik Bölgesi’ni oluşturmasını öneriyorum" dedi.
"Su kaynaklarının verimli kullanımı, bölge ülkelerinin istikrar ve refahının garantisidir"
Kazakistan’ın komşu ülkelerle birlikte, su kullanım yapısı inşaatı projelerine katılmaya hazır olduğunu belirterek su konusunun bölgedeki önemine değinen Tokayev, su-enerji sektörünün, karşılıklı işbirliğinin diğer bir bileşeni olduğunu kaydetti. Tokayev, "Su konusu bölgemizde çok önemli ve karmaşık sorunların biri haline gelmektedir. Ayrıca, sınır aşan su kaynaklarının verimli ve hakkaniyetli kullanımı, bölge ülkelerinin istikrar ve refahının garantisidir" ifadelerini kulandı.
Tokayev, Türk Konseyi üye ülkelerini ortak projelerini hayata geçirmeye çağırdı
Cumhurbaşkanı Tokayev, yapay zeka, veri analizi, dijitalleşme, e-ticaretin geliştirilmesinde, Türk Konseyi üye ülkeleri arasında ortak projelerin hayata geçirilmesi çağrısında bulundu. Tokayev, hızla ilerleyen teknolojik gelişme çağında bu adımın, yenilikleri uygulanmasını ve rekabet gücünün artırmasını sağlayacağına olan inancını ifade etti. Aynı zamanda Tokayev, Kazakistan’ın e-devlet, bankacılık ve finans sistemlerinde ileri teknolojiler ve dijital çözümler alanındaki deneyimini paylaşmaya hazır olduğunun altını çizdi.
"Türk Yatırım Fonu’nun kuruluşunun hızlandırılması, öncelikli konulardan biridir"
Zirve’de yaptığı konuşmasında, Türk Yatırım Fonu’nun Türk ülkelerine büyük miktarlarda yatırım çekilmesine yol açacak özel bir yapı olacağını belirten Tokayev, "Türk Yatırım Fonu’nun kuruluşunun hızlandırılması, öncelikli konulardan biridir. Bu, Türk dili konuşan ülkeler için ilk ortak finans kurumu olacaktır. Söz konusu girişim tüm üye ülkeler tarafından onaylandıktan sonra, onun genel merkezini Astana Uluslararası Finans Merkezi’ne yerleştirmeyi öneriyorum. Astana Uluslararası Finans Merkezi, uluslararası finans kuruluşlarının en iyi uygulamaları ve modern yeteneklerini birleştiren benzersiz bir platformdur. Bu merkezde İslami bankacılık ve sukuk enstrümanları yaygın olarak kullanılmaktadır" ifadelerini kaydetti.
Tokayev, “Ulu Türkler” eğitim fonunun önemine dikkat çekti
Eğitim alanındaki işbirliğinin, gelecekteki başarılı ortaklıklar için kilit bir faktör olduğuna dikkat çeken Cumhurbaşkanı Tokayev, bu çerçevede ortak bir kültür, eğitim ve bilim sahasının oluşturulmasının gerekli olduğunu dile getirdi. Tokayev, bu planın hayata geçirilebilmesi için, üniversiteler arasındaki akademik hareketliliği, stajları, tecrübe paylaşımını ve mesleki gelişimi sağlayan “Ulu Türkler” eğitim fonunun oluşturulması gerektiğini belirtti. Cumhurbaşkanı Tokayev, ülkelerin gençlerine Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Kazak-Türk Üniversitesi’nde lisans programı için yüzde 50 burs verilmeye hazır olduklarını bildirerek bu bursun ise “Yesevi Bursları” adını taşıyacağını kaydetti.
"TÜRKSOY ve Türk Akademisi, Türkistan bölgesindeki arkeolojik araştırmalara özel önem vermelidir"
Tokayev, günümüzde insani ve akademik işbirliğinin öneminin giderek arttığını belirterek, Orta Çağ’da inşa edilen Türkistan şehrinin arkeolojik ve bilimsel açıdan henüz tam olarak incelenmediğine dikkat çekti. Tokayev, "TÜRKSOY ve Türk Akademisi, Türkistan bölgesindeki arkeolojik araştırmalara özel önem vermelidir. Ayrıca kardeşliğin sembolü olan Türkistan’da tüm Türk halkları için ortak bir ihtişamlı mimari eserin inşa edilmesi makbule geçerdi" dedi.
"Sesimiz güçlü ve net çıkmalıdır"
Cumhurbaşkanı Tokayev, statüsünü yükseltme ve kurumsal yapısını güçlendirme amacıyla Türk Konseyi’ni tam teşekküllü bir teşkilata dönüştürme zamanının geldiğinin altını çizdi. Bu önerinin Zirve’den sonra kabul edilecek olan Türkistan Bildirisi’ne dahil edilmesi konusunda teklifte bulunan Tokayev, “Türk Dünyası’nın, modern uluslararası politika ve ilişkilerde öneminin giderek arttığı malumunuzdur. Bu nedenle, Türk Konseyi çerçevesindeki işbirliğinin geleceğinin parlak olduğuna inanmak için her türlü neden var. Bizim bölgesel ve küresel konulardaki görüşlerimizi ifade etmemiz gerekiyor. Sesimiz güçlü ve net çıkmalıdır. Bu bağlamda biz, tüm girişimleri ve önerileri kardeş ülkelerle birlikte uygulamaya hazırız" dedi.
Öte yandan Düzenlenen Zirve’de, Kazakistan’ın kurucu Cumhurbaşkanı ve Türk Konseyi Onursal Başkanı Nursultan Nazarbayev, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev, Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulu Berdimuhamedov, Macaristan’ın Başbakanı Viktor Orban ve Türk Konseyi Genel Sekreteri Bağdad Amreyev konuşma yaptı. Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin Gayri Resmi Zirvesi ardından ise, Türkistan Bildirisi de kabul edildi.
