Başkent Üniversitesi Adana Dr. Turgut Noyan Uygulama ve Araştırma Merkezi Çocuk Nöroloji Bilim Dalı Uzmanı Dr. Leman Tekin Orgun, epilepsi nöbeti esnasında su içirmek, alkol ve kolonyalı pamuk ile ağzı kapamak, soğan koklatmak, kaşık veya tahta ile ağzı açmaya çalışmanın tehlikeli olduğunu belirterek, “Dilin geri kaçmasını engellemek için çocuğu yan çevirmeniz yeterli olur” dedi.
Çocuk Nöroloji Bilim Dalı Uzmanı Dr. Leman Tekin Orgun, korona virüsün bulaştırıcılığı çok yüksek olduğu için toplumun büyük bir kısmının virüs ile enfekte olmasının beklendiğini belirterek, "Hastalık çoğu kişide özel bir tedaviye ihtiyaç duymadan iyileşebilse de bir kısım hastada ağır seyredebilir ve hatta ölümcül olmaktadır. Özellikle 65 yaş üstü insanlarda ya da başka sağlık sorunları olan kişilerin korona virüs hastalığını ağır geçirme ihtimali daha yüksek olabilir" şeklinde konuştu.
Yeni korona virüs enfeksiyonlarının çocuklarda erişkinlere göre çok daha az sıklıkla görüldüğünü ve klinik olarak çok daha hafif seyrettiğinin bildirildiğini vurgulayan Dr. Orgun, "Korona virüsün etkilediği çocukların büyük kısmının hiçbir belirti göstermeden, bir şekilde hastalığı geçirebildiği ya da çoğunlukla hastaneye yatırılmayı gerektirmeyecek şekilde hafif ya da orta şiddette üst ya da alt solunum yolu enfeksiyonu bulguları olduğunu görmekteyiz. Ancak zaman ilerledikçe biriken klinik tecrübemiz bize göstermiştir ki kronik bir hastalığı olan çocuklarda da Covid-19 hastalığı ağır seyredebilir" diye konuştu.
Korona, epilepsi tanılı çocuk hastaları nasıl etkiler?
Son zamanlarda korona virüs enfeksiyonları seyrinde sinir sistemi etkilenmesine bağlı olarak nörolojik belirtilerin de olduğunun bildirilmesi üzerine özellikle epilepsili çocukların aileleri başta olmak üzere nörolojik hastalığa sahip çocuklar ve ailelerinin kaygılanmasına yol açtığına dikkat çeken Dr. Orgun şöyle devam etti:
"Pandemi döneminde birçok hastamız bize ulaşıp epilepsi hastalığının korona virüs enfeksiyonları için bir risk faktörü olup olmadığını ya da korona virüsün çocuklarının epilepsilerini kötü yönde etkileyip etkilemeyeceğini sormaktadırlar. Şimdiye kadar Covid-19’un epilepsi nöbetlerini arttırması ile ilgili kesin bir etkisi bildirilmemiştir. Epilepsiye eşlik eden serebral palsi (beyin felci) metabolik hastalıklar kalp, akciğer hastalıkları, savunma sistemi hastalıkları ya da kas hastalıkları gibi kronik bir hastalığı olmayan bir yerlerde epilepsi hastalığına sahip olmanın Covid-19’a yakalanma açısından risk oluşturduğu ya da Covid-19’un klinik şiddetini arttırdığına dair de bir kanıt görülmemiştir. Ancak epilepsili hastalarında enfeksiyon hastalıklarının seyri sırasında ortaya çıkan yüksek ateşle ya da yorgunluk, uykusuzluk ile nöbetlerinin tetiklenebileceği bilinmeli ve dikkatli olunmalıdır. Günlük pratiğimizden epilepsi tedavisinde kullandığımız klasik ilaçların bağışıklık sistemi üzerinde belirgin bir yan etkisi bulunmamaktadır. Ancak dirençli epilepsi olan bazı hastalarımızda kullandığımız kortizon gibi ya da tuberosklerozlu hastalarımızda kullandığımız everolimus gibi bazı ilaçlar bağışıklık sistemini kötü yönde etkileyebilmektedir. Bu anlamda her hastalığın bireysel olarak değerlendirilerek tedavisinin düzenlenmesi hasta-aile hekim uyumuna dikkat edilmesi hastalarımızın izolasyon önlemlerine büyük bir dikkatle uymaları gerektiği anlatılmaktadır."
Önlemler epilepsi hastaları için de geçerli
Toplumdaki bütün bireyler için korona virüs enfeksiyonlarından korunmada önerilen sosyal mesafenin korunması, temizliğe dikkat edilmesi, ellerini sık sık yıkaması, dengeli beslenmek gibi önerilen tüm önlemler epilepsili çocuk hastaları için de geçerli olduğunu ifade eden Dr. Leman Tekin Orgun, "Bunun yanında epilepsi hastalarımızın normal koşullarda da dikkat ettiği gibi ilaçların kullanım saati ve şekline dikkat edilmesi, düzenli ve yaşına göre yeterli sürelerde uykunun sağlanması, online alınan okul dersleri dışında ekran maruziyetinin azalması; karbonhidrat, kafein ve katkı maddeleri içeren gıdalardan kaçınarak ve öğün atlanmadan beslenmelerinin dengeli bir şekilde yapılması oldukça önemlidir. Bizim hastalarımız 18 yaşın altındaki çocuk ve ergenler olduğu için uzun bir süredir evde kalmaktadırlar. Bu dönemde çocuklarımızın canlarının sıkılmaması, stres ile daha iyi mücadele edebilmelerinin sağlanması epilepsi hastalıklarının yönetimi adına da oldukça önemlidir. İzolasyon döneminde çocukların aileleri ile oyunlar oynayarak, hafif egzersizler yaparak ya da gündelik yaşamlarındaki hoşuna giden kitap okuma, müzik dinleme, resim yapma gibi aktiviteleri var olan koşullara uyarlayarak yapmalarının sağlanması, zamanlarının daha kaliteli ve mutlu geçmesini sağlayacaktır" dedi.
Nöbet geçirirse ne yapılmalı?
Nöbet esnasında öncelikle anne babanın sakin olması gerektiğini belirten Dr. Orgun, şu önerilerde bulundu:
"Çocuğu yere yan yatırmalı, başının altına yumuşak bir yastık konulmalı ve çocuğun nasıl bir nöbet geçirdiği, bilinci (şuuru), solunum ve kalp atımı dikkatle gözlenmelidir. Çarpmaları önlemek için çevredeki tehlikeli eşyaları kaldırmalı, gözlük varsa çıkarılmalı, ağız temizlenerek soluk yolu açık tutulmalıdır. Nöbet esnasında su içirmek, alkol ve kolonyalı pamuk ile ağzı kapamak, soğan koklatmak, kaşık veya tahta ile ağzı açmaya çalışmak tehlikelidir. Dilin geri kaçmasını engellemek için çocuğu yan çevirmeniz yeterli olacaktır. Dil ısırması olursa da çok önemli değildir. Bunu önlemek için ağzına parmak ya da kaşık gibi sert cisimleri sokmak tehlikeli olabilir. Çocuğun nöbet sırasında hareketlerine engel olmamalı ve nöbetin ne kadar sürdüğüne dikkat edilmelidir. Genellikle nöbetler birkaç dakika içinde kendiliğinden sonlanmaktadır. Eğer daha önce hekiminiz tarafından önerilmiş ise evde nöbet kurtarıcı, durdurucu tedavi rektal (makat) yolla ya da bukkal (ağız içi) vs. uygulama ile size daha önce anlatıldığı şekilde ve dozda ilacınızı uygulayabilirsiniz. Eğer nöbetler çocuğumuzun her zamanki nöbetleri gibi olmuş ise kısa sürmüşse ve kasılmalar bitince bilinci hemen açılmış ise çok endişelenmeniz ve acilen bir sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekmez. Ancak uzun zamandır nöbet geçirmeyen bir çocuk nöbet geçirdiğinde ya da geçirilen nöbet 5 dakikadan uzun sürmüşse, çocuğunuz nefes almada sorun yaşıyorsa, nöbetten sonra çocuğunuzun bilinç kaybı uzun sürmüş ise ya da bilinç açılmaksızın nöbetler peş peşe oluyorsa, 112’ye haber vererek ve hastamıza maske takarak hızlıca tıbbi yardım yapılabilecek en yakın hastaneye ulaşılmalı ve hastanın klinik durumu ve tedavisinin düzenlenmesi açısında da mutlaka takipli olduğu çocuk nöroloji hekimi ile irtibata geçilmelidir."
